Một người có thể có một công việc tuyệt vời, một ngôi nhà xinh đẹp, và một nhóm bạn tốt không chê vào đâu được. Họ có thể cảm thấy mình đã có mọi thứ cần thiết, và thế là họ chỉ việc an phận, ngừng tìm tòi cố gắng và không còn nỗ lực phấn đấu nữa. Nói cho cùng thì cuộc sống của họ có vẻ đang ổn cả mà. Bạn có thể nhận thấy điều này ở bạn bè hoặc những người mình quen biết.

Điều đó là ổn trong một thời gian; song vấn đề là, trong khi người đó đang an phận hoặc ngừng cố gắng thì cả thế giới vẫn tiếp tục quay đều. Thời gian vẫn trôi đi. Việc dậm chân tại chỗ và không tìm tòi để tự hoàn thiện bản thân cũng có nghĩa là bạn đang thụt lùi.

Chúng ta đang sống trong một thời kì của những tiến bộ về kĩ thuật và xã hội chưa từng thấy. Công nghệ đã thay đổi và phát triển trong một trăm năm qua với mức độ nhiều hơn cả hàng ngàn năm trước đó. Với tốc độ tiến bộ như vậy, chúng ta rất dễ bị tụt lại phía sau. Kể cả khi cuộc sống của một ai đó trông có vẻ đang tốt đẹp ở hiện tại, và họ không tìm tòi thêm để hoàn thiện mình, thì trong những năm sau đó họ có thể sẽ nhận thấy sự thiếu hụt những tiến bộ và thiếu phát triển các kĩ năng quan trọng có thể gây ra những vấn đề lớn cho cuộc sống của họ.

Từ phát triển đến ổn định

Loài người chúng ta, Homo sapiens, đã hiện diện trên hành tinh này xấp xỉ một triệu năm rồi. Thuở ban đầu loài người chẳng có gì để tự bảo vệ mình nhằm sống sót được trong tự nhiên cả.

Do đó con người đã bắt đầu phát minh ra các công cụ cơ bản và hình thành nên các ngôn ngữ cơ bản để có thể sinh tồn.

Sau một thời gian, loài người cảm thấy hài lòng với những gì mình đã làm được bởi từng đấy là đủ cho nhu cầu sinh tồn cơ bản rồi. Họ đã có thể chỉ việc ngừng học hỏi và ngừng sáng tạo những thứ mới mẻ.

Chẳng có vấn đề gì khi chúng ta ngừng học hỏi những điều mới mẻ để sinh tồn, cho đến thế kỉ 19, khi tốc độ tiến bộ kĩ thuật tăng lên nhanh chóng. Chỉ trong vòng hơn sáu mươi năm, chúng ta đã đi từ chuyến bay đầu tiên của anh em nhà Wright tới việc đưa con người đặt chân lên Mặt Trăng.

Vài năm sau đó, với sự phổ biến rộng khắp của máy tính cá nhân, tốc độ tiến bộ của con người lại bùng nổ. Tất nhiên nói thế là còn quá "nhẹ nhàng". Nhưng hãy nghĩ mà xem, lần đầu tiên trong lịch sử, việc ngừng tìm tòi để hoàn thiện bản thân, cũng như ngừng tiến lên phía trước để bắt kịp sự tiến bộ của nhân loại, có thể sẽ là cực kì nguy hiểm. Rất dễ để ai đó có thể bị bỏ lại phía sau, tụt hậu so với tốc độ tiến bộ của công nghệ và của loài người.

Và đó cũng không chỉ là một khả năng mơ hồ đâu. Theo ước tính, cứ năm người tại Liên hiệp Vương quốc Anh thì có một người bị đe dọa bởi tình trạng tự động hóa.^[1] Một người đang cảm thấy thoải mái với công việc của mình ngày hôm nay có thể sẽ thấy mình bị thay thế bởi một cỗ máy vào ngày mai. Nhiều và nhiều người nữa có thể sẽ sớm thấy mình bị mất việc.

Kể cả ở bên ngoài thị trường việc làm, công nghệ cũng đang thay đổi cuộc sống của chúng ta theo vô số cách khác nhau. Một chiếc điện thoại thông minh kiểu trung bình, cơ bản nhất cũng chính là một máy quay phim, một cuốn nhật kí, một thiết bị để chơi trò chơi, một bộ lưu trữ, một thư viện, một trình duyệt mạng, một chiếc đồng hồ, một chiếc điện thoại, một chiếc tivi... và còn hơn thế rất nhiều nữa, nhờ có các ứng dụng thêm vào.

Cách đây không lâu, mỗi thứ kể trên sẽ là một thiết bị riêng biệt (và có khi còn rất đắt nữa), và một vài thứ sẽ không thể mang theo bên mình được. Ta rất dễ mặc định nó là một món đồ cơ bản sẵn có trong cuộc sống, nhưng hãy tưởng tượng nếu bạn không bao giờ có một chiếc điện thoại thông minh và hạnh phúc với những gì mình đã có từ trước. Thế là bạn đã bỏ lỡ mất bao nhiêu là tiện ích rồi.

Làm thế nào để dẫn đầu xu thế

Rốt cuộc dù bạn có cố gắng đến đâu đi nữa thì vẫn không thể nào dự đoán được mọi thứ sẽ thay đổi ra sao trong vài năm sắp tới đâu. Chúng ta không biết những kĩ năng nào sẽ cần hoặc không cần dùng tới. Ta cũng không biết cuộc sống của mình có thể sẽ thay đổi ra sao sau vài năm nữa. Chỉ một thứ đơn giản như một món đồ công nghệ mới cũng có thể tác động không tưởng tới đời sống của chúng ta (cứ nghĩ tới ví dụ về điện thoại thông minh đã nêu ở trên đi). Chính vì thế mà bạn cần phải sẵn sàng để thích ứng với hoàn cảnh và không để mình rơi vào cái bẫy của sự thỏa mãn nhất thời.

Hãy luôn kiểm tra lại những điều mình biết

Chúng ta đều biết việc học hỏi những kĩ năng mới là quan trọng đến thế nào, song lại một lần nữa, ta rất dễ trở nên thỏa mãn nhanh chóng với những gì mình có, và khi đó ta sẽ ngừng tìm tòi để hoàn thiện bản thân. Điều đó thật phi lí. Nếu bạn ngừng nâng cao các kĩ năng của mình, bạn sẽ thấy trình độ kĩ năng của bạn không duy trì như cũ, mà lại giảm đi. Thêm nữa là, thị trường việc làm cho kĩ năng đó lại luôn luôn thay đổi.

Cũng giống như khi bạn kiểm tra lại một công cụ hoặc thiết bị mà bạn có, để xem nó còn hoạt động tốt không. Nó chắn được gió hay chống thấm nước không? Suy cho cùng, sẽ chẳng ích gì khi giữ lại một món đồ không hoàn thành được nhiệm vụ của nó cả.

Có thể sẽ rất hữu ích khi bạn chọn ra một kĩ năng hoặc một khía cạnh nào đó trong cuộc sống của mình rồi nghiêm khắc đánh giá nó. Hãy tự hỏi bản thân, nó sẽ còn hữu dụng đến đâu? Nó sẽ phải thay đổi hoặc thích ứng ra sao với những hoàn cảnh luôn thay đổi?

Hãy cùng liên hệ ví dụ này với kĩ năng viết lách. Những tiêu chuẩn và văn phong cần có ở một người viết vẫn luôn thay đổi không ngừng. Mạng Internet đã tác động mạnh mẽ đến cách mọi người đọc và tương tác với một văn bản. Một người viết ngày nay cần ý thức rõ điều đó. Nếu người đó ngừng chú ý đến thị trường và thị hiếu đang thay đổi, cũng như những điều mà mình cần phải có, thì họ sẽ trở thành một người viết tồi.

Hãy bỏ đi những thứ lỗi thời và trang bị cho mình những thứ tốt hơn

Sau khi đã xem xét lại những kiến thức và kĩ năng của mình, bạn sẽ có thể quyết định cái nào nên bị loại bỏ và cái nào nên được cải thiện. Cũng giống như việc bạn quẳng đi những công cụ và thiết bị cũ không còn hoạt động hoặc không còn có ích nữa, và thay bằng những cái mới tốt hơn.

Sự đánh giá cẩn thận về những thứ trong cuộc sống và về những kĩ năng của bạn có thể sẽ cực kì hữu ích. Khi đó bạn sẽ dễ nhìn ra những gì có thể cần phải thay đổi hoặc thích ứng với hoàn cảnh, và những gì có thể sẽ đáng bị quên đi.

Vậy nên, dù không thể nào dự đoán chính xác thế giới sẽ thay đổi ra sao, nhưng bằng cách xem xét những kĩ năng của mình và giữ vững khát khao muốn thích ứng, bạn sẽ có thể nhận ra rằng mình đủ khả năng dẫn đầu xu thế trong một thế giới không ngừng thay đổi.

Tôi biết, chúng ta rất dễ trở nên thỏa mãn, đồng thời việc cố gắng phấn đấu và tìm tòi để thay đổi bản thân có thể là rất khó khăn. Nhưng rốt cuộc đó là điều không thể tránh khỏi đâu.

Tài liệu tham khảo