"Mẹ, con yêu mẹ. Con muốn lấy mẹ", cậu con trai 3 tuổi thì thầm với bạn, rồi đặt một nụ hôn lên má bạn. Bạn thực sự tan chảy vì những lời nói ngọt ngào đó. Khi chồng bạn trở về nhà, con trai bạn trở nên cực kỳ tức giận, phản đối việc cha làm điều tương tự như cậu bé vừa làm với mẹ, cứ liên tục nắm lấy tay bạn không rời. Phải chăng con trai bạn đột nhiên trở thành một kẻ bạo chúa mắc chứng rối loạn đa nhân cách?

Thư giãn nào. Cậu bé chỉ đang bộc lộ chứng phức cảm Oedipus - một giai đoạn phát triển quan trọng mà mỗi đứa trẻ đều trải qua. Phức cảm Oedipus là giai đoạn phát triển tâm lý bình thường của trẻ trong độ tuổi từ 3 đến 5. Giai đoạn này xuất hiện sau khi con bạn một phần tách khỏi bạn, tự tìm bản dạng của chính mình. Trẻ có xu hướng phát triển tình cảm sâu sắc, thậm chí là cả cảm giác thu hút với cha mẹ khác giới và có sự ganh đua, thù hằn với cha mẹ cùng giới.

Nguồn gốc của thuật ngữ "Phức cảm Oedipus"

Nhà phân tâm học Sigmund Freud đặt tên cho thuật ngữ "Phức cảm Oedipus" dựa trên vở kịch Oedipus Rex được viết bởi Sophocles vào năm 429 trước Công Nguyên. Trong tấn bi kịch của xứ Hi Lạp này, vị vua xứ Thebes được tiên tri rằng người con trai Oedipus sẽ giết ông ấy. Vì vậy, hoàng hậu phải đem bỏ đứa bé lên núi để chờ chết. Nhưng họ không biết rằng đứa bé đã được cứu và nuôi nấng bởi vua của xứ Corinth.

Khi Oedipus trưởng thành, ông nhận được lời sấm truyền rằng ông sẽ giết cha mình và cưới mẹ mình. Để tránh lời nguyền này, ông đã rời bỏ Corinth và những người ông nghĩ là cha mẹ mình, dẫn quân tới Thebes và giết vị vua xứ này trong một trận chiến (thực chất là bố ruột của Oedipus). Ông tới cung điện chiếm đoạt người vợ của vị vua này (tức mẹ ruột của ông) và cưới bà.

Đây hoàn toàn chỉ là sự tình cờ. Oedipus không phải là một kẻ xấu. Khi họ biết rằng Oedipus thực ra là con trai của vị hoàng hậu này, bà đã treo cổ tự vẫn. Oedipus cảm thấy vô cùng xấu hổ và tội lỗi, đã tự chọc mù mắt mình và lang thang như một linh hồn thống khổ.

Nhận ra những dấu hiệu của giai đoạn phức cảm Oedipus ở con bạn

Freud nhận định rằng giai đoạn phức cảm Oedipus là giai đoạn tự nhiên và việc né tránh giai đoạn quan trọng này có thể gây ảnh hưởng xấu tới sự phát triển tâm lý của trẻ nhỏ.

Làm thế nào để biết con bạn đã bước vào giai đoạn này hay chưa? Một số dấu hiệu sau sẽ giúp bạn nhận ra.^[1]

• Tình cảm sâu sắc với cha mẹ khác giới: Con bạn có thể thể hiện tình cảm thái quá và còn cố hôn bạn "như cách cha hôn mẹ". Cậu bé có thể đòi hỏi sự quan tâm, chú ý duy nhất từ mẹ.
• Lạnh nhạt hoặc có thái độ thô lỗ đối với cha mẹ cùng giới: Cậu bé có thể trở nên ích kỷ với cha và cư xử cộc cằn khi cha ở gần mẹ, không thèm nói một lời nào với cha. Cứ như thể thằng bé không yêu cha một chút nào.
• Ghen tỵ - bản năng chiếm hữu: Con bạn sẽ bộc lộ thái độ chiếm hữu mẹ của bé. Cậu bé có thể sẽ nổi giận khi thấy cha tình cảm với mẹ hay khi mẹ tình cảm với cha. Trong suốt giai đoạn này, đứa trẻ muốn mẹ là của riêng mình.

Chính tâm lý gây ra phức cảm Oedipus

Cậu bé dồn hết tình cảm dành cho mẹ vì mẹ là người chăm sóc cậu bé. Khi cảm xúc trở nên mãnh liệt, cậu bé dần nhận thức được sự khác biệt giữa nam và nữ. Nó ghi nhớ mối quan hệ giữa cha và mẹ và coi cha như kẻ thù. Đứa trẻ dần chiếm hữu mẹ nó và ghen tỵ với cha.

Cha mẹ cần có thái độ phù hợp

Đây là một quá trình tự nhiên. Ông Richard Boyd đến từ Viện Năng lượng phát biểu rằng cha mẹ phải nhận thức được đây là giai đoạn phát triển bình thường của trẻ. Trong suốt quãng thời gian này, điều quan trọng là "đứa trẻ không nên bị từ chối, bị lạm dụng, bị trừng phạt, bị làm cho hổ thẹn vì bản năng tự nhiên của trái tim và bản năng giới tính".

Nếu bạn có thể ngồi xuống và trò chuyện tâm tình với con về chuyện này thì thật là tốt. Nhưng với đứa trẻ ở độ tuổi từ 3 đến 5, thật khó để trẻ nghe và hiểu chuyện. Vì vậy, hãy thử những cách sau:

• Yêu con vô điều kiện, dù cho bạn là người cha và phải chịu đựng sự hắt hủi, ghen tỵ từ con bạn.
• Không chỉ trích, chễ giễu hay làm đứa trẻ thấy xấu hổ khi trẻ bộc lộ những hành vi đã nói ở trên.
• Nếu con bạn đi quá giới hạn, khiến bạn thấy không thoải mái (như cố hôn theo kiểu của cha), lái sự chú ý của đứa bé sang chuyện khác.
• Luôn nhớ rằng bạn đang xử lý sự việc với một đứa bé.
• Đây chỉ là một giai đoạn và rồi nó sẽ qua. Cố gắng và đừng bỏ cuộc!

Rời khỏi giai đoạn phức cảm Oedipus

Con bạn đang trải qua giai đoạn phát triển này để học về bản dạng tình dục. Khi con bạn sắp kết thúc giai đoạn này, đứa trẻ sẽ từ bỏ cảm giác hấp dẫn tình dục đối với mẹ và bắt đầu quan tâm tới cha nhiều hơn. Lúc này, người cha bắt đầu gắn kết nhiều hơn với con, hỗ trợ con trong việc phát triển thành người đàn ông trưởng thành.

Phức cảm Oedipus là giai đoạn phát triển tự nhiên của cả bé trai và bé gái

Các bé gái cũng trải qua giai đoạn tương tự với tên gọi "phức cảm Elecktra", dựa trên một câu chuyện Hi Lạp bi kịch khác.

Phải nhấn mạnh một điều rằng tất cả bọn trẻ đều vượt qua thành công giai đoạn phát triển này. Hậu quả từ việc trừng phạt hay chỉ trích trẻ có thể dẫn tới các vấn đề về tâm lý khi trưởng thành. Rõ ràng là dễ giải quyết những tình cảm của một đứa trẻ 3 tuổi hơn so với những rắc rối lớn của một người 35 tuổi!

Tài liệu tham khảo