Tất cả chúng ta thỉnh thoảng nói dối. Hầu hết nó là lời nói dối không có ảnh hưởng gì nhưng đôi khi nó lại là một lời nói dối đủ lớn có thể làm tổn thương bạn hoặc người khác theo một cách nào đó. Tuy nhiên tất cả chúng ta đều biết rằng, nói chung nó không phải là một điều tốt để làm và cố gắng để không biến chúng thành thói quen. Nhưng đối với một số người, nói dối trở thành bản chất thứ hai thậm chí trở thành một lối sống của họ.

Bạn có thể đã bắt gặp một kẻ nói dối như cuội tại một thời điểm nào đó trong cuộc sống của bạn. Có thể đó là đồng nghiệp, bạn bè hoặc thậm chí là đối tác của bạn. Nói dối cưỡng ép, còn được gọi là giả khoa học tuyệt vời, nói dối bệnh lý huyền thoại, mô tả một tình trạng trong đó một cá nhân nói dối theo thói quen và thường không có lí do nào cả.^[1]

Không chỉ bẻ cong các sự thật lớn nhỏ, những kẻ nói dối cưỡng ép còn cảm thấy thoải mái khi làm thế. Những kẻ nói dối cưỡng ép cảm thấy nói dối là đúng đắn. Nói sự thật ở mặt nào đó là khó khăn và không thoải mái^[2] , vì vậy nói dối trở thành một chứng nghiện. 

Điều đặc biệt của một kẻ nói dối như cuội là gì?

• Họ nói dối thường xuyên về bất cứ điều gì. Ngay cả một thứ gì đó không có sự khác biệt dù họ có nói dối về nó hay không.
• Họ tìm kiếm sự chú ý. Họ có thể sử dụng lời nói dối như một cách để thu hút sự chú ý.
• Câu chuyện của họ luôn thay đổi. Điều này là do họ không thể ghi nhớ tất cả lời nói dối mà họ đã nói. 
• Họ không thừa nhận mình đã nói dối ngay cả khi lời nói dối của họ đã được chứng minh. Họ cũng trở nên tức giận khi bị bắt quả tang nói dối^[3] .
• Đôi khi bạn có thể xác định một kẻ nói dối như cuội thông qua ngôn ngữ cơ thể của họ. Họ không thể nhìn vào mắt bạn khi nói dối, họ có thể bồn chồn, không thể sử dụng ngôn ngữ cơ thể như khoanh hai tay lại, thậm chí là đổ mồ hôi. Tuy nhiên ngôn ngữ cơ thể không phải là một cách tin cậy để xác định một kẻ nói dối cưỡng ép bởi nếu là một kẻ có kinh nghiệm, họ sẽ không làm bất cứ điều gì kể trên.

Nếu bạn có kinh nghiệm với một kẻ nói dối cưỡng ép, có lẽ bạn đã cảm thấy bối rối vì tại sao họ nói dối nhiều như vậy.

Bí mật đằng sau sự trỗi dậy của những kẻ nói dối như cuội

• Sự ngưỡng mộ và sự phổ biến. Họ muốn có phần thưởng và sự ngưỡng mộ mà không thực sự là người làm ra nó. Họ muốn có được sự chú ý và sự nổi tiếng. Những người như vậy thường có cảm giác lòng tự ti và sự không phù hợp, sự ngưỡng mộ và nổi tiếng được khao khát bởi nó tạm thời làm tăng lòng tự trọng của họ và làm họ cảm thấy hòa nhập với xã hội. Vì vậy họ nói dối để nuôi dưỡng sự thèm muốn đó. 
• Kiểm soát và điều khiển. Họ sử dụng lời nói dối để giành quyền điều khiển trong đó họ thường có quyền kiểm soát và thao túng những người xung quanh làm những điều mà họ muốn. Lời nói dối tiếp tục diễn ra vì cảm giác hồi hộp khi đi thao túng người khác hoặc khi thấy nỗ lực giành quyền điều khiển của họ đã có hiệu quả. Họ cũng có thể cần phải nói dối để tiếp tục kiểm soát và thao túng.
• Lòng tự ti. Lí do sâu xa mà một người có thể muốn sự ngưỡng mộ và nổi tiếng hoặc để giành quyền kiểm soát là do họ có lòng tự trọng thấp. Họ cảm thấy hụt hẫng về bản thân nên nói dối hoặc bịa chuyện để bản thân tốt đẹp hơn so với người khác. Họ liên tục sợ rằng mình sẽ bị mọi người từ chối nên cố gắng phóng đại những phẩm chất tốt đẹp hoặc tạo nên những điều về bản thân mà họ nghĩ bản thân sẽ tốt hơn trong mắt người khác.   
• Bệnh lý nói dối. Mặc dù nói dối cưỡng ép và nói dối bệnh lý thường được sử dụng thay thế lẫn nhau nhưng đôi khi nói dối bệnh lý được xem là một loại rối loạn khác. Sự khác biệt giữa hai loại này là kẻ nói dối bệnh lý sẽ nói dối mà hoàn toàn không có lí do và làm điều đó rất thuyết phục^[4]. Nếu một người không nói dối bởi vì họ tự ti hoặc để có được sự ngưỡng mộ, nổi tiếng, kiểm soát hay thao túng thì họ có thể được chẩn đoán là kẻ nói dối bệnh lý thay vì là kẻ nói dối cưỡng ép. Một kẻ nói dối bệnh lý thường là do thiếu sự đồng cảm từ xã hội và họ nói dối nếu có thể.

Tuy nhiên cả nói dối cưỡng ép và nói dối bệnh lý thường là triệu chứng của một số vấn đề lớn chẳng hạn như: 

• Rối loạn nhân cách ái kỷ
• Tăng động thiếu hụt chú ý
• Rối loạn lưỡng cực
• Nghiện hoặc lạm dụng chất gây nghiện 
• Rối loạn nhân cách ranh giới
• Rối loạn nhân cách chống đối xã hội

Những kẻ nói dối cưỡng ép có thể gây tổn thương đến những người xung quanh, đặc biệt là những người gần gũi với họ như bạn bè. Bởi vì họ có thể bị kiểm soát và thao túng, họ thường thao túng cảm xúc của những người quan tâm đến họ. Nếu lời nói dối là triệu chứng của một rối loạn lớn hơn, họ thiếu sự đồng cảm nên không thấy sự dối trá của bản thân gây ra tổn thương và hủy hoại như thế nào. Họ có thể là những kẻ nói dối như cuội hoặc thậm chí lạm dụng tinh thần và cảm xúc của người khác. Trên hết, họ là người không đáng tin cậy.

Làm thế nào để chiến thắng trò chơi với người nói dối như cuội

• Hãy chắc chắn rằng họ là một kẻ nói dối cưỡng ép. Đôi khi người ta nói dối nhưng điều đó không biến họ thành kẻ nói dối cưỡng ép. Để ai đó trở thành kẻ nói dối cưỡng ép, sự dối trá của họ phải là thói quen và lạm dụng quá mức. Ví dụ một người bạn đang trải qua các vấn đề khó khăn về tài chính nhưng lại nói với bạn mọi thứ vẫn ổn bởi họ không muốn bạn biết, đó không phải là lời nói dối cưỡng ép. Một người bạn liên tục kể cho bạn nghe những câu chuyện không cần thiết mà bạn phát hiện ra thường không đúng sự thật, đó có thể là kẻ nói dối cưỡng ép.
• Cố gắng bắt quả tang họ trong một lời nói dối. Hãy chú ý đến câu chuyện của họ. Ngăn chặn khi họ nói dối rõ ràng bằng cách hỏi họ làm thế nào để chứng minh là sự thật với những gì họ nói. Hỏi họ về những mâu thuẫn nhỏ hoặc những chi tiết cụ thể khi họ kể chuyện. Điều này sẽ khiến họ không thoải mái và họ có thể cố gắng thay đổi chủ đề.
• Trấn an họ. Nếu họ là một người gần gũi với bạn, hãy nhớ rằng họ nói dối cưỡng ép vì họ có thể có lòng tự trọng thấp hoặc các vấn đề khác. Hãy trấn an rằng bạn thích họ dù họ là ai và không cần phải gây ấn tượng với bạn. Bạn cũng có thể nói với họ về sự bất an của chính bạn, cho họ biết rằng họ không phải những người duy nhất cảm thấy như vậy. 
• Đối mặt với họ về sự dối trá của chính họ. – Hãy chắc chắn rằng bạn có bằng chứng chứng minh họ nói dối trước khi bạn đối đầu với họ. Hãy khéo léo khi làm thế bởi họ có thể tức giận hoặc phòng thủ. Một kẻ nói dối cưỡng ép cũng có thể vô thức tin vào lời nói dối của họ, vì thế hãy giúp họ nhìn thấy sự thật thay vì thẳng thắn buộc tội họ nói dối. Đề nghị giúp đỡ chuyên nghiệp, hãy cho họ biết rằng bạn muốn giúp đỡ và hỗ trợ họ. 

• Tránh xa họ. Một kẻ nói dối cưỡng ép có thể không muốn thay đổi hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ. Nếu trong trường hợp đó bạn cần phải quyết định xem bản thân có muốn ở lại trong cuộc sống của họ không và đối phó với sự dối trá của họ. Nếu đó là một người mà bạn không thân thiết hoặc đáng giá để đầu tư, thì hãy tránh xa họ và đừng khuyến khích những câu chuyện của họ. 

Tài liệu tham khảo